تحقیق درباره جاجیم بافی و درآمد جاجیم بافی

جاجیم بافی

معرفی و تعریف رشته

جاجیم پارچه ای ضخیم و کم عرض است که با استفاده از پودهای کلفت بافته میشود. رنگهای به کار رفته در جاجیم در 6 تا 8 رنگ و بیشتر از رنگهای سنتی و گیاهی و طرحها ی ساده وهندسی و اغلب به دو شکل راه راه و ستاره ای است.جاجیم ها اغلب به صورت نوارهایی با عرض 25 تا 30 سانتیمتر و طول 50 متر بافته میشوند. برای استفاده از جاجیم چند نوار کنار همدیگر دوخته میشوند تا پارچهای بزرگ فراهم شود.

سابقه فعالیت

   پیشینه نساجی در ایران به استناد  آثار مکشوفه در غاری نزدیک دریای خزر به حدود 6500 سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد.

با توجه به کاربرد و رواج جاجیم بافی بر اساس نوع کاربرد آن در بین مردم استان و همچنین روایات نقل شده سابقه این هنر به طور دقیق مشخص نمی باشد.

وضعیت فعلی و فعالیت صنعتگران شاخص استان

در استان قزوین روستاهای مناطق الموت روستاهای گازرخان، اویرک  وعلی آباد ودر بوئین زهرا ،دانسفهان و ضیا آباد  به بافت آن می پردازند و به دلیل وجود عواملی چون کمبود مواد اولیه ارزان ودر دسترس ، نیروی انسانی علاقه مند به ادامه اشتغال به این حرفه و ... بافت آن رو به فراموشی می باشد

در الموت جهت تهیه جاجیم که مواد اولیه محصولات در ادامه ذکر خواهد گردید ، کلیه مواد به جز چند رنگ ، همه از مواد ومحیط طبیعی به دست می آیند. در رنگرزی بعد از اینکه ته رنگ زده می شود از رنگهای خریداری شده ،جهت رنگرزی استفاده می شود. « بُنه» یا    « ته رنگ» از مواد گیاهی بومی است. رنگهای قرمز ، زرد و نارنجی و سیاه نیز از رنگهای طبیعی و گیاهی است و در خود محل ا نجام می شود . این رنگها از گیاهانی چون پوست گردو ( در گویش محلی « سیالِم »  ) برگ درخت انگور (در گویش محلی« رَز » )، روناس ( در گویش محلی « روناسک » ) و نوعی گیاه خود رو به نام « قِلاچ خایه» و چند گیاه دیگر استفاده می شود. همچنین از زاج برای تثبیت رنگ استفاده می شود. برای تهیه سایر رنگها  از رنگهای شیمیایی استفاده می شود.

پشم نیز از روستاهای الموت تامین شده و بعد از شستشو ، ریسیده و تاب داده می شود.

شیوه بازیافت  جاجیم در مناطق روستایی با به کار بردن جاجیم های کهنه در دوخت   « تَنگ » و« پالان » انجام می گیرد.

استان قزوین ،جهت حفظ و احیائ هنرهای سنتی اقدام به طراحی وارایه محصولات کاربردی نموده.  طراحی و دوخت پرده و بالشت هایی ( کوسن ) که می تواند بر روی نیمکت های چوبی ، قرار گیرند و همچنین پاراوان از نمونه هایی هستند که جهت روزامد کردن صنایع دستی این استان طراحی شده و مورد استفاده قرار گرفته اند. (عکس 4)

خصوصیات بومی شامل مواد اولیه،شیوه های فنی تولید و نقش و رنگ

مواد اولیه:

 عمده مواد اولیه در بافت جاجیم ، پشم های تابیده شده الوان است که در تارو پود آن بکار می رود. گاه بصورت دستریس توسط بافندگان تولید شده و گاه از کارخانه های ریسندگی تهیه می گردد. از نخ های پنبه ای در بافت  پود نازک استفاده می شود.

 نقش و رنگ:

بافت و چله کشی جاجیم در اکثر نقاط ایران شبیه به هم بوده و تفاوت آن در بکار بردن رنگ و نقش می باشد. نقوش جاجیم های الموت شامل: نقش ابری، اشکیو گلی (بلبلی) و ساده یا لت لتی( بدون نقش)می باشد

نقوش جاجیم های بویین زهرا ( ساده یا لت لتی) می باشد.

 رنگهای بکار رفته  در جاجیم :نارنجی ،زرد سیاه، سبز آبی، سفید، سورمه ای و کرم.(عکس 1)

اندازه جاجیم : طول جاجیم ها 30الی 40 و حتی به 60متر هم می رسد و پهنای آن از 20 سانتی متر تا 35 سانتی متر متغیر است.و با توجه به کاربرد مختلف، جاجیم ها را بریده واز پهنا به هم می دوزند.

ابزار و تجهیزات:

دستگاه جاجیم بافی ، دارای ساختمان ساده ای است مشتمل بر : کوجی، میخهای فلزی،سه پایه چوبی ،نورد، تخته چوبی جهت دفتین زدن ، قمیش،سرند، ماکو و ماسوره.

این دستگاه را می توان در میانه بافت جمع کردو پس از تغییر مکان در محلی دیگر، آن را دوباره برپا کرد، بدون اینکه به بافت آسیبی وارد شود.(عکس 2)

کوجی:در حین چله کشی با استفاده از نخهای پنبه ای تابیده شده بر روی چوبی که در قسمت تحتانی آن در زمین فرو رفته است به صورت گره خاصی ایجاد می شود.و وظیفه آن کنترل عرض جاجیم و جدا کردن تار های زیر ورو و ایجاد نقش می باشد.

میخهای چوبی و فلزی : در انتهای دستگاه برای محکم  نگه داشتن  گلوله رنگی استفاده میشود.

سه پایه چوبی:که اندازه آن به حدود یک متر می رسد برای نگه داشتن کوجی استفاده  می شود که در قسمت پایین در زمین قرار دارد و بوسیله طنابهایی کوجی را نگه داشته است.

نورد : در قسمت جلوی دست بافنده قرار دارد که پس از چند سانت بافت ، پارچه بافته شده به دور آن پیچیده می شود.

تخته چوبی : که بلافاصله  پس از هر بار عبور پود از بین تارها به آن ضربه وارد می شود تا تار و پود در هم تنیده شود.

قمیش : چوب یا( نی)که در حین چله کشی جهت جدا سازی تار ها و حفظ ضربدر بین آنها استفاده می شود و پس از چله کشی در بین تارها باقی می ماند. ودر پشت کوجی قرار دارد که با عقب و جلو رفتن آن  بین  تار ها   فاصله ایجاد کرده که به آن چوب هاف هم می گویند. در بویین زهرا به آن دال آغاجی می گویند.

سرند: در قسمت انتهایی پس از چوب هاف قرار دارد که نخهارا دسته کرده تا در حین جابجایی مانع از گره خوردن تارها می شود.

ماکو : جعبه ای لوزی شکل چوبی است که داخل آن فضایی جهت قرار گرفتن ماسوره وجود دارد و به ماسوره کمک می نماید تا به راحتی در بین تارها عبور نماید.

ماسوره :از جنس نی یا چوب و اخیرا پلاستیکی است که نخ های پود بر روی آن پیچیده می شود.

 شیوه بافت

بافت جاجیم  پس از تهیه نخ ( نخهای تار به صورت گلوله شده) در رنگهای مورد نیاز،با چله کشی شروع می شود.چله کشی (چله دوانی) معمولا در فضایی باز با توجه به  طول  جاجیمی که قرار است بافته شود معمولا با طول تقریبی 20الی 15متر ایجاد می گردد، که با استفاده از چوب میخ های بلندی که در زمین  به صورت یک چهار ضلعی قرار گرفته ، توسط  دو نفر شخص چله دوان و شخصی که  دارای مهارت بیشتری است به دور این چوب میخ ها،گردانده می شود. جاجیم با توجه به این که دارای چه نوع نقشی می باشد دارای کوجی مختلفی می باشد .اگر جاجیم دارای طرح ساده لت لتی است از یک کوجی استفاده می شود و تار های زیر و رو به وسیله کوجی از هم جدا می شود ویک تار از داخل حلقه ایجاد شده در کوجی و یک تار در بین حلقه ها قرار می گیرد.در این نوع، تعداد تار های رنگی به سلیقه شخص چله دوان  بستگی دارد که پهن باشد یا باریک . در نوعی که دارای نقش می باشد شمارش تار ها بر اساس طرح و توسط دو کوجی صورت می گیرد. پس از اتمام چله کشی، چله ها را بر روی زمین دراز کرده، و به وسیله دو میخ فلزی بزرگ در یک طرف بر روی زمین محکم می کنند، و انتهای چله ها را به صورت گلوله ای بزرگ در می آورندو کوجی را که درحین چله کشی بر روی تار ها ایجاد شد، به کمک سه پایه چوبی نسبتا بلندی که در زمین فرو رفته و محکم شده  توسط طناب آویزان می کنند. بدین ترتیب چله ها آماده برای بافت می باشد. کوجی در قسمت جلوی دست بافنده قرار دارد.که پس از هر بار رد شدن پود توسط ماکو از لابلای تارها و عمل بافتن به عقب هل داده می شود. برای اینکه بافتی صاف و بدون کم و زیاد شدن عرض پارچه داشته باشیم بهتر است فاصله کوجی تا آخرین رج بافت ،به یک اندازه باشد.

 سرمایه لازم جهت راه اندازی کارگاه جاجیم بافی حدود 10 میلیون تومان و درآمد ماهیانه تا 3 تا 4 میلیون تومان 

منبع : راسخون

منابع بیشتر

1. جاجیم - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

   fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85

   با گردش مداوم شخص چله کشی بدور این چهار ضلعی و تغییر دادن گلوله‌های رنگی نخ پشمی، طراحی(رنگ نقوش) جاجیم نیز شکل می‌گیرد چون در جاجیم بافی طراحی منحصراً ...

2. جاجیم بافی - کویر ها و بیابان های ایران

   www.irandeserts.com/content/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%83%D9%88%DB%8C%D8%B1/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7_%D8%A8%D8%A7_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1/%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C.htm

   جاجیم بافی. جاجیم یکی از قدیمی ترین پارچه های دستباف ایران است و در حقیقت دست بافته ای شبیه گلیم به صورت راه راه و رنگین است که از نخ های پشمی یا پنبه ای و ...

3. جاجیم بافی

   www.asemooni.com/art/handcraft/jajim-weaving

   جاجیم گونه‌ای زیرانداز دورویه است. جاجیم دست‌بافی است از پارچهٔ کلفت شبیه به پِلاس که از پلاس نازک‌تر است و آن را از نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا  آمیزه‌ای ...

4. جاجیم بافی - Qchto.ir ::|| سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و ...

   www.qchto.ir/?type=static&lang=1&id=76

   جاجیم بافی. معرفی و تعریف رشته. جاجیم پارچه ای ضخیم و کم عرض است که با استفاده از پودهای کلفت بافته میشود. رنگهای به کار رفته در جاجیم در 6 تا 8 رنگ و ...

5. جاجیم بافی چه هنری است؟ - پرشین وی

   www.persianv.com/kardasti/view/041196.php

   6 ا کتبر 2016 ... جاجیم بافی چه هنری است , جاجیم بافی , هنر جاجیم بافی , ابزار جاجیم بافی , جاجیم بافی چیست , جاجیم بافی چگونه انجام می شود , کاربرد جاجیم , نحوه ...

6. SKCHTO - جاجیم بافی

   www.skchto.com/fa/database/handicrafts/392

   جاجیم به صورت سنتی برروی دار زمینی ساده به صورت نواری به عرض 18الی 35 سانتی ... دستگاه جاجیم بافی دارای ساختمان ساده بوده و مشتمل بر گُله ، میخ های فلزی  ، سه ...

7. هنر جاجيم بافی - بیتوته

   www.beytoote.com/art/handicrafts/batch-art2-crafts.html

   جاجیم دستبافته های سنتی بافت جاجیم صنایع دستی , هنر جاجيم بافی , جاجيم بافی , صنایع دستی ایران , هنرهای دستی و سنتی , صنایع دستی استان سمنان ,

8. جاجیم بافی - صفحه اصلی

   webtv.irib.ir/section/index/1723/686

   موسیقی تصویر جاجیم بافی. مدت : 2.53 دقیقه. تعداد بازدید:2369. تولید سال 1391 مرکز مرکزی. عوامل برنامه : کلمات کلیدی : نام و نام خانوادگی. آدرس پست الکترونیک.

9. صنایع دستی - جاجیم بافی - YouTube

   www.youtube.com/watch?v=xAsDJXv8iww

   21 مارس 2013 ... جاجیم گونه‌ای زیرانداز دورویه است. جاجیم دست‌بافی است از پارچهٔ کلفت شبیه به پِلاس که از پلاس نازک‌تر است و  آن را از نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا ...

10. جاجیم،ماشته،جاجیم بافی،پارچه رو مبلی givedoz.ir - YouTube

    www.youtube.com/watch?v=GlhbR-DZl14

    25 ژوئن 2014 ... فروش انواع پارچه جاجیم،ماشته،رومبلی جاجیم،زیر انداز جاجیم،جاجیم موجی،فرش جاجیم، با بهترین قیمت و ارسال رایگان به سراسر کشور

11. 1. صنایع دستی - جاجیم بافی - YouTube

       www.youtube.com/watch?v=xAsDJXv8iww

       21 مارس 2013 ... جاجیم گونه‌ای زیرانداز دورویه است. جاجیم دست‌بافی است از پارچهٔ کلفت شبیه به پِلاس که از پلاس نازک‌تر است و  آن را از نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا ...

    2. جاجیم بافی | DamghanGraphy

       damghangraphy.ir/?owlabpfl=%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C

       جاجیم بافی. معرفی و تعریف رشته. جاجیم پارچه ای ضخیم و کم عرض است که با استفاده از پودهای کلفت بافته میشود. رنگهای به کار رفته در جاجیم در 6 تا 8 رنگ و ...

    3. جاجیم بافی خلخال و یک مقاله تحقیقی در این خصوص - خلخالیم

       www.khalkhalim.com/index.php?option=com_content&view=article&id=16871:1392-06-20-09-33-41&catid=56:1388-06-26-08-36-22&Itemid=111

       صنايع دستي و توليدات بومی دستی خلخال گنجينه هاي ميراث فرهنگي منطقه محسوب می شود . و جاجیم بافی از تولیدات صنایع دستی با  جایگاه ویژه ای بر خوردار است .

    4. هنر جاجیم بافی اردبیل - آکا

       www.akairan.com/maghalat-persia/etlatoomoomi/201511214745.html

       فرش و گلیم بافی جاجیم هنرهای عشایر ایران بافت جاجیم , آموزش بافت جاجیم , هنر جاجیم بافی , جاجیم بافی اردبیل , صنایع دستی اردبیل  , هنرهای سنتی ایران , , اطلاعات ...

    5. جاجيم بافي ، کهن‌ترين صنايع دستي کشور

       www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=87924

       24 مارس 2009 ... جاجيم بافي يکي از کهن‌ترين صنايع دستي کشور است .

    6. جاجیم و جاجیم بافی در گیلان - روستای کرکان بندرانزلی

       www.karkan.ir/post-3189

       با وجود اينکه جاجيم بافي در اين ‌منطقه از پيشينه بسيار زيادي برخوردار است ولي متاسفانه حمايت شايسته‌اي از آن نمي‌شود. صنعت جاجيم ‌بافي گيلان در حال منسوخ شدن ...

    7. معرفی هنر جاجيم بافی|بامداد

       bamdad.net/introducing-the-art-jajim.html

       25 آگوست 2016 ... جاجیم دست بافته ای است تارنما ( معمولا داراي نقوش لوزي و راه راه) كه با استفاده از نخ‌های رنگین و ظریف  پشمی یا پنبه‌ای یا آمیزه‌ای از این دو بافته مي ...

    8. دستگاه جاجیم بافی - فروشگاه اینترنتی گیوه دوز

       givedoz.ir/Devices-Jajim

       خرید اینترنتی دستگاه جاجیم بافی برای بافت انواع جاجیم در ابعاد مختلف بهمراه ارسال رایگان.

    9. آموزش جاجیم بافی

       www.bargozideha.com/share/61ckaiv3-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C

       جاجيم در تمام روستاهاي قاينات توليد مي شود.روستاهای زمانی،خشک،کلاته بالا،حسين آباد خوسف،درح و لانو شهرستان سربيشه و در  قاينات روستاهاي روم، اسلام آباد، اوج ...

    10. جاجیم بافی در ارسباران آذربایجان (عکس) - عصر ایران

        www.asriran.com/fa/news/359030/%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3

        7 ا کتبر 2014 ... جاجیم بافی یکی از صنایع دستی سنتی و دیرینه فراموش شده منطقه ارسباران است که در برخی روستاهای این منطقه  از جمله در روستای 

    11. 1. معرفی جاجیم بافی - تنویر

           tanvir.ir/fa/news/8787/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C

           معرفی جاجیم بافی. از آن جا كه در گذشته براي پيچيدن رختخواب و به اصطلاح < جا > از اين دستبافته استفاده مي كرده اند و به آن ”جاي جمع“ مي گفته اند به مرور زمان و براي ...

        2. تصاویر: جاجیم بافی - سایت خبری تحلیلی تابناك|اخبار ایران و جهان...

           www.tabnak.ir/fa/news/292046/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C

           17 دسامبر 2012 ... هنر جاجیم بافی در این استان توسط هنر مند جاجیم باف خانوم بتول صاحب الداری اولین هنرمند جاجیم‌باف در استان  مرکزی در طی بیست سال گذشته و پس از ...

        3. جاجیم بافی، هنر ایرانی | بیجاده

           www.bijade.com/posts/writing-9999.html

           سقوط هواپیمای آموزشی در فرودگاه رشت. یک فروند هواپیمای آموزشی در فرودگاه رشت دچار سانحه شد. این حادثه تلفات جانی نداشت. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شبکه ...

        4. جاجیم بافی

           www.dalfak.com/w/s6z1m/%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C

           جاجیم گونه ای زیرانداز دورویه است. جاجیم دست بافی است از پارچهٔ کلفت شبیه به پِلاس که از پلاس نازک تر است و آن را از نخ های  رنگین و ظریف پشمی.

        5. گلستان ما - گزارش تصویری/ کارگاه جاجیم بافی زنان گلستانی

           golestanema.com/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C/34053-%D8%B2%D9%86%D8%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%88-%D9%BE%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85.html

           24 ژوئن 2016 ... هنگامی که پا به روستای زیارت در استان گلستان می گذاریم کوچه پس کوچه هایش بوی جاجیم می دهد. دیوارهایش باجاجیم مزین شده و خانه هایش کارگاه های ...

        6. جاجیم بافی در شهرستان بشرویه باززنده سازی می شود > خبرگزاری ...

           chtn.ir/Default.aspx?tabid=84&articleType=ArticleView&articleId=116110

           18 آگوست 2016 ... جاجیم بافی در زمره بافته های داری به نوعی پارچه نسبتا ضخیم اطلاق می گردد که مهمترین مشخصه آن تنوع  رنگی در تار و پود و نقش مایه های هندسی است ...

        7. معنی جاجیم بافی | لغت‌نامه دهخدا

           www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85+%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C

           معنی واژهٔ جاجیم بافی در لغت‌نامه دهخدا به فارسی، انگلیسی و عربی از واژه‌یاب.

        8. جاجیم بافی | گردشگری و تور تیشینه

           www.tishineh.com/touritem/415/%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C

           جاجیم بافی یکی از هنرهای اهالی استان اردبیل می‌باشد و جاجیم یکی از شاخص‌ترین محصولاتی است که توسط روستائیان استان اردبیل  تولید می‌شود. بافت جاجیم در ا.

        9. جاجیم بافی | تورهای مسافرتی|راهنمای مهاجرت|تحصیل و گردشگری

           www.mohajerist.com/%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C.html

           20 آگوست 2014 ... جاجیم بافی به عنوان یکی از صنایع دستی در ایران رایج در بعضی استانها از جمله آذربایجان شرقی، اردبیل ،  کرمانشاه، کردستان، همدان و فارس است که ...

        10. جاجیم بافی، هنری جذاب برای نسل امروز - دنیای فرش

            donyayefarsh.com/content-87694.xhtml

            جاجیم چیست؟ جاجیم بافی به عنوان یکی از صنایع دستی رایج در ایران است .جاجیم به پارچه‌ای کم عرض و ضخیم است که از پودهای  کلفت بافته می‌شو